De geboorte van het moderne denken

Recent las ik ‘Alexandrië, de geboorte van het moderne denken’, van Justin Pollard en Howard Reid. Het verhaalt niet alleen over Alexander de Grote en waarom hij overal in de toen gekende wereld steden oprichtte, maar specifiek over het Alexandrië in Egypte. De stad bestaat nog steeds, maar staat bij ons niet meteen gekend als een grote trekpleister of wordt ook niet platgewalst door nieuwsgierige toeristen (gelukkig maar?) op zoek naar een beeldje van Pharos (ooit een van de 7 wereldwonderen, een gigantische vuurtoren aan de haven van Alexandrië). Bovendien zouden diezelfde toeristen momenteel niet veel te zien krijgen, veel monumenten zijn immers verdwenen, verbrand of in de Middellandse Zee verdwenen. (eerlijkheid gebiedt me wel te zeggen dat Egypte momenteel veel investeert in de stad, zo kunnen we binnenkort het paleis van Cleopatra betreden – grote delen ervan waren in zee verdwenen).

Wat die toeristen vaak niet weten is de hoeveelheid kennis die de stad had ten tijde van en na het overlijden van Alexander de Grote. Alexander zelf stond er van in het begin op dat er grote bibliotheken zouden worden opgericht, bibliotheken waar kennis centraal kon bewaard en verspreid worden. Bibliotheken die belangrijke figuren, wetenschappers en filosofen zouden aantrekken. Er werd toentertijd heftig gediscussieerd en geschreven, er werden landkaarten gemaakt, wiskundige, fysische en geneeskundige inzichten beschreven, theorieën en filosofische benaderingen, geschiedenis,… alles kwam aan bod.

Maar plots, op een bepaald moment was dat allemaal verdwenen. Interne conflicten, machtsstrijd en vooral oprukkend geloof. Bibliotheken werden ofwel verbrand ofwel omgedoopt tot kerk. Wat is er dan met al die kennis gebeurd? Er wordt heel veel gespeculeerd, sommige werken werden weggesmokkeld, anderen zouden zich in de archieven van het Vaticaan bevinden. Boeken die als heidens werden bestempeld (denk aan al die inzichten, kennis), verdwenen gewoonweg.

Beeld je een beschaafde wereld in waar men waterleiding, riolering, een uitgekiende infrastructuur, scholing en kennis had, kennis die bepaalde gebeurtenissen logisch kon verklaren. Plots verdwenen, in de mist opgegaan. Pas in de renaissance zou men heel wat van die zaken terug oppikken. Ik vind het moeilijk te vatten dat we haast 1000 jaar zouden stilgestaan hebben om dan nadien de draad op te pikken en verder te gaan waar de Grieken en Arabieren gestopt waren.
Kan iemand me verklaren hoe dat komt? Zijn we allen bewust dom gehouden? Of vergis ik me, bestond er een ondergronds netwerk van handel in antieke kennis?

En dan nog iets, stel dat men toleranter had geweest, stel dat men een open geest predikte en theorieën of inzichten met open armen werden ontvangen, waar hadden we dan nu gestaan?
Een bijzonder lange zwangerschap…
Ik laat de discussie aan historici en filosoferende geesten.